Beleidsregel onderwijs en toetsen BA [Historische versie; geldig 01-11-2018 - 31-12-2020]

Noot

Zoals gewijzigd bij besluit van de algemene raad van 30 juni 2016 (Wijzigingsbesluit beleidsregel onderwijs en toetsen BA) en 3 oktober 2018 (Wijzigingsbesluit beleidsregels 2018).

Algemeen

In de praktijk komt het met enige regelmaat voor dat een stagiaire vrijstelling vraagt voor deelname aan het onderwijs of van de verplichting om in alle onderdelen van het examen een toets af te leggen. Concreet wordt dan verzocht om vrijstelling deelname onderwijs voor een vak of om vrijstelling van een toets. Daarnaast komt het voor dat een stagiaire een verzoek doet tot toepassing van de hardheidsclausule, bijvoorbeeld om zijn toetsgelegenheid te behouden.

Toetsgelegenheden en behoud toetskans

Per vak mag de stagiaire ten hoogste driemaal een toets afleggen. De stagiaire neemt deel aan de eerste toetsgelegenheid van het vak nadat het onderwijs is gevolgd. Indien de stagiaire de eerste toets van een vak niet heeft behaald, dan is de stagiaire verplicht om deel te nemen aan de eerstvolgende toetsgelegenheid die wordt geboden (tweede toetskans). Indien de stagiaire niet deelneemt aan de voor hem geldende toetsgelegenheid, wordt de toets als niet behaald beschouwd. Dit kan ook het geval zijn als de stagiaire niet wordt toegelaten tot de toets, omdat nog niet aan alle onderwijsverplichtingen is voldaan.

Als de stagiaire door overmacht niet kan deelnemen aan de toets, kan de stagiaire tot uiterlijk vier weken na de toetsgelegenheid een zogenaamd ‘verzoek behoud toetskans’ indienen op grond van de hardheidsclausule (artikel 3.19, negende lid, juncto zevende lid, van de Verordening op de advocatuur). Daardoor gaat geen toetskans verloren.

Indien de stagiaire de tweede toetskans niet heeft behaald, dan wordt de stagiaire automatisch ingepland voor de eerstvolgende (dan dus derde) toetsgelegenheid. De stagiaire is echter niet verplicht om deze derde toetskans op dat eerstvolgende moment te benutten. De stagiaire kan ervoor kiezen te worden ingepland voor een daaropvolgende toetsgelegenheid. Wel moet de stagiaire hierbij rekening houden met de duur van de stage.

Het ‘verzoek behoud toetskans’ op grond van de hardheidsclausule (artikel 3.19, negende lid, juncto zevende lid, van de Verordening op de advocatuur) is niet van toepassing bij de derde toetskans, omdat daar niet geldt dat de eerstvolgende toetsgelegenheid moet worden gebruikt om de toets af te leggen.

Alternatieve wijze van toetsing

Indien de stagiaire een functiebeperking heeft, kan de stagiaire de examencommissie verzoeken om de toets op een zo veel mogelijk aan zijn of haar individuele beperking aangepaste wijze af te leggen. Hierbij kan worden gedacht aan verlenging van de standaardduur van de toets, gebruik van hulpmiddelen en/of aanpassing van de toetsvorm. Het verzoek moet worden ondersteund door een medische verklaring.

Extra toetskans

In het geval dat de stagiaire ook de derde toetskans niet heeft gehaald, kan de stagiaire verzoeken om een extra toetskans op grond van de hardheidsclausule (artikel 3.19, negende lid, juncto zesde lid, van de Verordening op de advocatuur). Het negende lid bepaalt immers dat de algemene raad kan afwijken van het zesde lid, waarin staat dat de stagiaire ten hoogste driemaal een toets per vak kan afleggen. De stagiaire dient bij een beroep op deze hardheidsclausule aan te tonen dat toepassing van het zesde lid leidt tot een onbillijkheid van overwegende aard.

De algemene raad gaat zeer restrictief om met de toepassing van deze hardheidsclausule. In het verleden zijn uitsluitend verzoeken ingewilligd waarin:

i)      sprake was van overmacht (van buiten komend onheil) waardoor iedere toets niet met goed gevolg is afgelegd; en (cumulatief)

ii)     alle andere mogelijkheden (behoud toetskans, zelf bepalen derde toetsmoment, alternatieve wijze van toetsing) geen oplossing konden bieden.

De stagiaire zal dus moeten aantonen dat sprake is van overmacht bij iedere toets, causaal verband tussen het van buiten komend onheil en het niet behalen van de toetsen, wat de stagiaire heeft gedaan om de effecten van het van buiten komend onheil te verkleinen èn waarom alle andere mogelijkheden in het specifieke geval geen oplossing konden bieden. Door het maken van de toets aanvaardt de stagiaire het risico dat de toets met een onvoldoende resultaat kan worden afgesloten. Dit risico kan niet worden verlegd met een beroep op een extra toetskans.

De stagiaire moet het verzoek tot een extra toetskans indienen uiterlijk vier weken na de betreffende derde toetsgelegenheid. Reeds op dat moment weet de stagiaire immers alle omstandigheden van de overmacht waardoor de eerste en tweede toets en vermoedelijk ook derde toets niet goed is afgelegd en dat de andere mogelijkheden geen oplossing konden bieden. In het geval dat de uitslag van de derde toets nog niet bekend is, zal het verzoek zekerheidshalve moeten worden ingediend in afwachting van de uitslag.

Artikel 1 Reikwijdte van de beleidsregel onderwijs en toetsen BA

De Beleidsregel onderwijs en toetsen BA is van toepassing indien een advocaat nog de beroepsopleiding advocaten moet afronden. In deze beroepsopleiding moet onderwijs worden gevolgd. Daarbij wordt de beroepsopleiding afgesloten met een examen, bestaande uit meerdere onderdelen (toetsen, aanwezigheidsverplichtingen, etc.).

Artikel 2 Uitleg wettelijke voorschriften

Vanuit de praktijk kwamen vragen over begrippen met betrekking tot de vrijstellingen deelname onderwijs en vrijstellingen toetsen. Om deze reden is in deze beleidsregel opgenomen op welke wijze de algemene raad de begrippen uitlegt bij de uitoefening van zijn bevoegdheid.

Voor wat betreft het begrip examen is aangesloten bij het begrip in de Advocatenwet. Het examen bestaat uit meerdere onderdelen (toetsen, aanwezigheidsverplichtingen, etc.). Als alle onderdelen van het examen met goed gevolg zijn voltooid, is daarmee ook het examen behaald.

Met het begrip hardheidsclausule wordt gedoeld op de bepalingen in de Verordening op de advocatuur, waarbij de algemene raad de mogelijkheid heeft af te wijken in gevallen waarin toepassing van de desbetreffende bepaling zou leiden tot een onbillijkheid van overwegende aard.

Voor wat betreft OIO (officier van justitie in opleiding) en RIO (rechter in opleiding) is aangesloten bij de begrippen van die desbetreffende opleidingen.

Artikel 3 Verzoek vrijstelling

De stagiaire moet op zijn initiatief een verzoek indienen om vrijstelling. De vrijstelling is derhalve een beschikking op aanvraag (zie afdeling 4.1.1 van de Algemene wet bestuursrecht). Dit houdt ook in dat de bepalingen van die afdeling van toepassing is op de aanvraag. Artikel 4:2 van de Algemene wet bestuursrecht is van overeenkomstige toepassing.

De algemene raad heeft formulieren vastgesteld, zodat de aanvragen worden vereenvoudigd. Voor de vrijstelling deelname onderwijs is dat het formulier verzoek vrijstelling onderwijs (bijlage 1), voor de vrijstelling toets is dat het formulier verzoek vrijstelling toets (bijlage 2) en voor de hardheidsclausule het formulier verzoek hardheidsclausule BA (bijlage 3). De vrijstelling deelname onderwijs en toets RIO/OIO wordt afgehandeld direct bij aanmelding van de beroepsopleiding. Daarvoor is een separaat aanmeldformulier beroepsopleiding advocaten RIO/OIO ontworpen. De formulieren vragen naar alle benodigde gegevens die voor de beoordeling van de aanvragen nodig zijn.

Het verzoek moet worden ingediend binnen een bepaalde termijn. Voor de vrijstelling deelname onderwijs uiterlijk vier weken na aanvang van het onderwijs. Het is immers mogelijk dat gedurende het onderwijs de stagiaire tot de conclusie komt dat reeds aan de toetstermen is voldaan. Na deze termijn heeft een verzoek weinig zin meer, omdat een besluit op het verzoek dan niet meer voor de toets is te verwachten en de stagiaire om zijn toetskans zeker te stellen toch aan het onderwijs moet blijven deelnemen.

Voor vrijstelling toets is de termijn uiterlijk zes weken voor de desbetreffende eerste toetsgelegenheid. Hierdoor wordt verzekerd dat een besluit kan worden genomen voordat de toets moet worden afgelegd. Daarmee wordt tevens voorkomen dat de stagiaire in zijn belang wordt geschaad als het besluit lang op zich laat wachten en de toets toch moet worden afgelegd en in de tussentijd wellicht minder aandacht aan de studie zal worden geschonken.

Voor de hardheidsclausule is de termijn uiterlijk vier weken na de desbetreffende toetsgelegenheid, aangezien hier een van buiten komend onheil zal hebben plaatsgevonden. In die gevallen kan niet worden geëist dat voorafgaand aan de toetskans of direct na de toetskans het verzoek wordt ingediend. De stagiaire zal spreekwoordelijk ‘met zijn hoofd ergens anders zijn’. Verwacht mag worden dat uiterlijk vier weken na de toetsgelegenheid de stagiaire (of de hulp die de stagiaire heeft ingeschakeld, bijvoorbeeld zijn patroon) de gevolgen kan overzien en een verzoek indient.

Voor de RIO/OIO is geen termijn nodig, aangezien het verzoek gelijktijdig met de aanmelding voor de beroepsopleiding wordt ingediend.

Artikel 4 Weigering van de vrijstelling

Zekerheidshalve is in dit artikel opgenomen wanneer de vrijstelling wordt geweigerd. De gronden zijn alternatief geformuleerd; iedere grond is op zichzelf voldoende om de vrijstelling te weigeren. Dit artikel laat onverlet dat op andere gronden de vrijstelling wordt geweigerd. De algemene raad zal dit van geval tot geval afwegen.

Artikel 5 Verlening van de vrijstelling

In dit artikel is opgenomen wanneer de vrijstelling wordt verleend. Het moet allereerst gaan om een cognitief vak. De zogenaamde vaardigheidsvakken en vakken beroepsattitude en -ethiek zijn dermate belangrijk voor de praktijkvoering van de advocaat dat deze zijn uitgesloten van vrijstelling. Bovendien kan een vrijstelling alleen op een volledig onderdeel (vak) van de beroepsopleiding betrekking hebben.

Via deze beleidsregel wordt uitleg gegeven van het begrip ‘gelijkwaardige theoretische en praktische bekwaamheid’ uit de Verordening op de advocatuur. De algemene raad vergelijkt de door de stagiaire verworven bekwaamheid met de toetstermen die zijn neergelegd in de vakbeschrijving van het vak waarvoor een vrijstelling wordt gevraagd.

Om zeker te zijn dat aan de doelstelling van het vrijstellingenbeleid wordt voldaan, is het van belang dat de stagiaire over actuele kennis beschikt. Onderwijs dat langer dan drie jaar voor de beëdiging is gevolgd op een rechtsgebied waarop de stagiaire vervolgens niet werkzaam is geweest, voldoet naar de mening van de algemene raad niet aan dat criterium. Het recht is immers voortdurend in ontwikkeling.

Voorts hecht de algemene raad aan de partijdige invalshoek, waarmee bedoeld is aan te geven dat tijdens het onderwijs of in de praktijk de stagiaire heeft geleerd de problematiek te bezien vanuit de positie van zijn cliënt. Duidelijk moet zijn dat de stagiaire heeft geleerd dat hij partijdig is, in de zin dat hij de belangen van zijn cliënt dient en zich daartoe strategisch opstelt ten opzichte van de wederpartij. Bij beoordeling van recente praktijkervaring geldt eveneens dat de stagiaire in die positie te maken had met belangenbehartiging, waarbij, vergelijkbaar met de advocatuur, uitdrukkelijk positie wordt gekozen voor de rechtzoekende.

Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling om vrijstelling te verlenen voor het elders volgen van onderwijs in het betreffende onderdeel van de beroepsopleiding, tenzij dit onderwijs door een door de algemene raad geaccrediteerde onderwijsinstelling wordt verzorgd. De stagiaire heeft immers de verplichting om de beroepsopleiding advocaten te voltooien.

In het tweede lid van dit artikel wordt aangegeven op welke wijze de algemene raad de betrokken belangen afweegt bij het gebruik van zijn vrijstellingsbevoegdheid als bedoeld in artikel 3.20, eerste lid, van de Verordening op de advocatuur (vrijstelling toets).

Ook hierbij geldt dat het moet gaan om een cognitief vak. De zogenaamde vaardigheidsvakken en beroepsattitude en -ethiek zijn dermate belangrijk voor de praktijkvoering van de advocaat dat deze zijn uitgesloten van vrijstelling.

Indien de stagiaire eerder aan de toets heeft deelgenomen, wordt van de verplichting om die toets af te leggen geen vrijstelling verleend.

Ten aanzien van de vrijstelling toets is niet voldoende dat een gelijkwaardige theoretische en praktische bekwaamheid is verworven; de stagiaire dient aan te tonen dat hij een diepgaande relevante theoretische bekwaamheid heeft verworven. Er moet derhalve zowel worden voldaan aan de vereisten voor vrijstelling deelname onderwijs, als ook worden aangetoond dat diepgaande theoretische bekwaamheid is verworven.

De stagiaire geeft blijk van deze recente diepgaande relevante theoretische bekwaamheid door een door de stagiaire gevolgde opleiding ter afsluiting waarvan een diploma is afgegeven, na het behaald hebben van een schriftelijk of mondeling examen. Hierbij kan worden gedacht aan een algemene opleiding, vergelijkbaar met een Grotius-opleiding of de postacademische leergang arbeidsrecht (PALA). Het volgen van een cursus waarvoor een deelnamecertificaat wordt verstrekt, voldoet niet aan de kwalificatie diepgaande theoretische kennis. Uiteraard kan een en ander ook worden aangetoond door middel van een combinatie van meerdere diploma’s of certificaten. Voorts kan bedoelde theoretische kennis blijken uit recente publicaties van wetenschappelijke artikelen waaruit blijkt dat fundamenteel onderzoek heeft plaatsgevonden op een bepaald en voor de beroepsopleiding relevant rechtsgebied.

Voor wat betreft het waarborgen dat het actuele kennis betreft is aangesloten bij het eerste lid, onderdeel b, tweede gedachtestreep.

In het derde lid is bepaald dat de algemene raad op verzoek van een rechter in opleiding of officier van justitie in opleiding vrijstelling verleent van de verplichting tot het deelnemen aan het onderwijs en vrijstelling verleent van de verplichting tot het afleggen van het examen, behalve voor het deelnemen aan het introductieblok van het vak beroepsattitude & beroepsethiek. Tijdens dit introductieblok worden immers de kernwaarden en gedragsregels behandeld. Deze kennis is ook uitermate nuttig voor RIO’s en OIO’s. Het is niet de bedoeling dat nadat vrijstelling wordt verkregen de RIO of OIO besluit om alsnog onvoorwaardelijk ingeschreven advocaat te worden en daardoor zonder volledige beroepsopleiding de stageverklaring krijgt. Indien dit het geval is vervalt de vrijstelling en moet die persoon alsnog de gehele beroepsopleiding volgen.

Artikel 6 Voorwaarden in de vrijstelling RIO/OIO

Dit artikel is opgenomen om te voorkomen dat een RIO of OIO met een vrijstelling van de beroepsopleiding toch de stageverklaring wil behalen. De RIO of OIO zou anders immers ten onrechte eenvoudig de beroepsopleiding halen vanwege het voorwendsel van de opleiding als RIO/OIO. De reden van de vrijstelling is uitsluitend gelegen in de omstandigheid dat in die opleiding het opdoen van werkervaring in de advocatuur wordt gevraagd. De vrijstelling maakt dit mogelijk. Er is echter geen inhoudelijke beoordeling of een gelijkwaardige theoretische en praktische bekwaamheid is verworven.